BIOS (Basic Input/Output System) Tanımı Ve Görevleri

1. BIOS NEDİR? BIOS GÖREVLERİ NELERDİR?

BIOS (Basic Input/Output System) anakart üzerindeki donanımların çalışması için gereken parametreleri işletim sistemine aktaran ve anakartın bazı özelliklerini değiştirebilen küçük bir işletim sistemidir.

BIOS’lar eskiden sadece okunabilen belleklere(ROM) yazılırlardı. Şimdilerde gelişen teknolojinin gereklerine ayak uydurmak adına Flash BIOS olarak da bilinen EEPROM(Electrically Erasable Programmable Read-Only Memory)’lar içerisine konulmaktadır. EEPROM’lar elektrikle yazılıp silinebildiği için çok hızlı gelişen teknolojiyle sürekli yenilenen donanımlara destek verebilmek için BIOS yazılımı da yenilenebilmektedir. 1 yıl kadar önce aldığımız bilgisayarımıza yeni bir aygıt bağladığımızda aslında donanım olarak anakartımızda bir eksiklik olmamasına rağmen uyum problemleri doğabilmektedir. Bunun nedeni BIOS yazılımının yetersiz kalması ve yeni çıkan donanımları desteklememesidir. İşte böyle durumlarda BIOS güncelleme(update) dediğimiz işlem sayesinde BIOS yazılımına yeni maharetler ekleyip sorunları ortadan kaldırabiliyoruz. Bize güncelleme olanağını ise EEPROM’un elektrikle yazılıp silinebilme özelliği vermektedir. BIOS güncelleme işleminin nasıl yapıldığına daha sonra değineceğiz.

CMOS, BIOS ayarları ve sistem saati gibi bilgilerin tutulduğu bellektir. Bu bellek çok düşük güçle çalışır. Bu güç değeri o kadar düşüktür ki bir pil bu belleği yaklaşık 5 yıl boyunca besleyebilir. BIOS pili dediğimiz yuvarlak tipli bir pil sayesinde CMOS, ihtiyacı olan gücü karşılar ve saat, tarih ve birçok sistem ayarlarını tutar.

BIOS’un görevlerini 3 grupta kategorize edebiliriz:

[*]Bilgisayarın ilk açılıma işlemini gerçekleştirmek. 

[*]Anakart üzerindeki donanımların çalışması için gerekli parametreleri tayin etmek. (Donanım adresleri gibi)

[*]Anakart tarafından desteklenen özellikleri değiştirmek, bazılarını açıp kapatmak. (BIOS ayarları)

Bilgisayarımızı açtığımızda CMOS içerisinde kayıtlı değerler BIOS tarafından okunarak bu değerlere göre açılış işlemleri yapılır. BIOS’un yaptığı ilk iş görüntü kartının üzerindeki BIOS’a ulaşarak(görüntü kartının da kendi BIOS’u vardır. ) görüntü kartını tanımlamaktır. Bu esnada ekranda ilk olarak görüntü kartının markası, modeli gibi özellikleri gösterilir. Daha sonra POST (Power On Self Test) olarak tanımladığımız açılış testleri yapılır. POST sırasında ilk olarak klavye ve fare tanımlanır. Eğer klavyede problem varsa veya klavye takılı değilse bilgisayara bağlı temel giriş birimi olmadığı için hata uyarısı verilir(standart ayarlarda). Bazı bilgisayarlar klavyeye ihtiyaç duymayabilir. Yani birisi kontrol etmeden çalışması gerekebilir(sunucu bilgisayarlar gibi). Bu durumda bu hata mesajının çıkmaması için BIOS ayarlarından hata mesajı kapatılabilir. Daha sonra PCI aracılığıyla bağlı donanımlar, sabit diskler, CD okuyucular vs. taranarak tanımlanır ve RAM bellek okuma yazma testi yapılır. Bellek testi sayesinde RAM’de olabilecek fiziksel hatalar tespit edilmiş olur. Eğer hata varsa sistem açılmaz. POST’un ardından ilk boot aygıtı ne ise o aygıttaki işletim sistemi boot edilir. POST olarak tanımladığımız açılış testleri sırasında ne yapıldığına ilişkin ekranda bazı mesajlar gösterilir. Bu mesajlara POST mesajları, bu ekrana ise POST ekranı denir.

Bazı anakart üreticileri POST ekranı yerine kendi logolarını içeren bir ekran göstermektedir. Biz yine de bu mesajları görmek istersek TAB tuşuna(anakarta göre değişebilir) basıp normal POST ekranını görebiliriz.
Bazı tip POST ekranlarında anakartın modeli, çipseti gibi bilgiler de gösterilmektedir. Bazılarında ise bu bilgiler özel kodlarla gösterilmektedir. POST ekranının bir standardı vardır diyemeyiz BIOS içerisindeki yazılıma göre değişebilir.
POST sırasında “Press DEL to enter setup” gibi bir uyarı görülür. Bu uyarı BIOS ayarlarına girmek için DELETE tuşuna basın demektir. Bu tuş farklı BIOS’larda farklı olabilir(F10, F12 gibi tuşlar da olabilir).